عقد لازم و جایز
* عقد لازم: «عقد لازم آن است كه هيچ يك از طرفين حق فسخ آن را نداشته باشند، مگر در موارد معين» (ماده 185 قانون مدنی)
* منظور از موارد معین در ماده 185 قانون مدنی :1- اقاله 2- خیارات 3- انحلال توسط قانون (تلف المبیع قبل التسلیم: انفساخ عقد).
* عقد لازم با فوت و حجر یکی از طرفین به هم نمی خورد (مگر مباشرت در آن شرط شده باشد) بلکه به ورثه منتقل شده و آنها تعهدات را برعهده می گیرند.
* عقد لازم عقدی است که فقط در انعقاد نیاز به اهلیت طرفین دارد اما عقد جائز هم حدوثاً هم بقائاً نیاز به اهلیت دارد.
* عقد لازم خود به عقد خيارى و غيرخيارى تقسيم میشود.
* عقد خیاری: عقد لازمی که در آن شرط خیار شود.
* عقد خیاری از اقسام عقد لازم است.
* خیار مخصوص عقد لازم است و در عقد جایز خیار وجود ندارد.
* عقد قابل فسخ: عقد لازمی که به جهتی از جهات قانونی قابل انحلال است این جهت قانونی را اگر مربوط به طرف معامله باشد خیارات گویند.
* عقد جایز: عقدی است که حدوثاً و بقائاً نیازمند اراده دو طرف است و هر يك از طرفين می توانند هر وقتى بخواهند آن را فسخ كنند. مانند وكالت، عاريه و وديعه.
* عقد جايز با فوت يكى از دو طرف و يا جنون يا سفاهت، به خودى خود منفسخ میشود.
* عقد جایز ممکن است با شرط ضمن عقد غیرقابل فسخ شود با وجود این، در همین حال نیز عقد همچنان جایز محسوب می گردد و با فوت و جنون و سفاهت یکی از دو طرف منحل میگردد و تنها به طور ارادی نمیتوان آن را فسخ نمود. به عبارت دیگر، از میان دو سبب انحلالِ عقود جایز (فسخ و انفساخ)، از طریق شرط، فقط میتوان قابلیت «فسخ» را از بین برد ولی قابلیت «انفساخ» آن باقی خواهد ماند.
* هر عقدی (جایز) که در بقاء محتاج اهلیت باشد در انعقاد نیز محتاج اهلیت است.
* عقد لازم عقدی است که حدوثاً نیازمند اراده دو طرف است و هيچ يك از طرفين حق فسخ آن را ندارند مگر در موارد معين.
* عقد جایز به دوقسم تقسیم می شود:
1- عقد جایز اذنی مثل وکالت و ودیعه و عاریه
2- عقد جایز غیر اذنی مثل هبه.
* عقد جائز اذنی با فوت و جنون و حجر یکی از طرفین منفسخ می شود مگر وکالتی که موضوع آن امور غیرمالی و تملکات بلا عوض است که با سفه احد الطرفین از بین نمی رود.
* اصل در عقود، لازم بودن است مگر اینکه به تصریح قانون، جایز به شمار آید (ماده 219 قانون مدنی).
* اصولاً عقد لازم با فوت احد طرفین منحل نمی شود.
* وفق ماده 185 قانون مدنی و ماده 186 قانون مدنی، عقد لازم در موارد مشخصی قابل فسخ است بر خلاف عقد جایز که طرفین می توانند هر وقت بخواهند آن را فسخ کنند.
* در عقود جایز، مادامی که عقد به هم نخورده باشد طرفین باید تعهد و التزام به مفاد آن را رعایت نمایند.